نیمه شب | مجله آنلاین علمی هنری بهداشتی سرگرمی و فرهنگ و هنر نیمه شب مجلهای برای همه
خیابان سی تیر، یکی از قدیمی‌ترین و پرخاطره‌ترین محله‌های تهران است. هر کدام از ساختمان‌ها و کوچه‌های این خیابان، پر از داستان‌های پر رمز و راز تاریخی است. خیابان سی تیر یادآور گذشته‌های دور است؛ آن زمان که این خیابان قوام‌السلطنه نام داشت. اما بعدها و در پی قیام مردم در سی تیر ماه سال 1331، نام این خیابان به خیابان سی تیر تغییر پیدا کرد.
خیابان سی تیر تهران، از همان دوران قوام‌السلطنه بودن، خیابانی گردشگری و تفریحی بود. رستوران‌های قدیمی این خیابان حکایت از این ادعا دارند. در سال‌های اخیر نیز با سنگفرش شدن این خیابان، گردشگری در آن زیباتر و دلانگیزتر شد. در این مقاله، به معرفی خیابان سی تیر تهران می‌پردازیم. با مجله نیمه شب همراه باشید.
موقعیت جغرافیایی خیابان سی تیر تهران
خیابان سی تیر در منطقه 12 تهران واقع شده است. این خیابان یک کیلومتر طول دارد، و بین خیابان امام خمینی (سپه سابق) در جنوب، و تقاطع خیابان جمهوری و خیابان میرزا کوچک خان در شمال قرار گرفته است. خیابان سی تیر به دلیل موقعیت مرکزی، در طرح ترافیک قرار دارد. بنابراین اگر در طول روز قصد آمدن به خیابان را دارید؛ به این نکته توجه داشته باشید. شاید بهتر باشد در طول روز از مترو برای رسیدن به این خیابان استفاده کنید. در ایستگاه مترو امام خمینی یا حسن‌آباد که پیاده شوید؛ با کمی پیاده‌روی به سی تیر خواهید رسید.
مهم‌ترین خیابان محله سی تیر، خیابان سرهنگ سخایی است که تاسیسات قدیمی ارتش در آن قرار دارد.
تاریخچه اسامی خیابان سی تیر
در تهران قدیم (حدود 150 سال پیش)، یکی از اولین مریض‌خانه‌ها در این خیابان بنا شد. به همین دلیل این خیابان در قدیم و بین مردم به نام خیابان مریض‌خانه شناخته می‌شد. در دهه 30 و 40 این مریض‌خانه بازسازی شد و اکنون بیمارستان سینا نام دارد.
اما بعدها به دلیل سکونت قوام‌السلطنه (احمد قوام) در نزدیکی این خیابان، نام آن به خیابان قوام‌السلطنه تغییر یافت.
بعد از مشروطه، اقلیت‌های دینی شروع به احداث مراکز دینی خود در نقاط مختلف شهر کردند. به همین خاطر و به دلیل قرار گرفتن مراکز دینی مختلفی مانند کلیسای انجیلی (پطرس مقدس)، آتشکده زرتشتی آدریان و کنیسه حییم در این خیابان، نام “خیابان ادیان” نیز برای آن استفاده می‌شده است. البته هنوز هم به آن، “چهارراه ادیان” نیز می‌گویند.
سال‌ها بعد و در سال 1331 به دستور آیت‌الله کاشانی، قیامی علیه قوام‌السلطنه در روز 30 تیر برپا شد. این قیام به دلیل استعفای محمد مصدق و بر علیه نخست وزیری احمد قوام صورت گرفت. در جریان قیام 30 تیر، مردم مغازه‌ها و بازار را تعطیل کرده و به خیابان‌ها ریختند. بعد از آن قیام سرنوشت‌ساز، این خیابان، 30 تیر نام گرفت. و تا به امروز به همین نام باقی مانده است.
سی تیر؛ پرتاریخ‌ترین خیابان تهران
خیابان سی تیر، از قطب‌های تاریخی تهران و خیابانی زیبا و منحصر به فرد برای گردشگری است. این خیابان بافت قدیمی خود را همچنان حفظ کرده و حتی ساختمان های قدیمی آن همچنان با صلابت و زیبایی سنتی خود پا برجا هستند. عمارت‌هایی مانند خانه ایرج میرزا و خانه احمد قوام. علاوه بر اینها، خیابان سی تیر، دیدنی‌های زیبا و منحصر به فرد و آثار تاریخی بسیاری دارد. اگر هنوز به این خیابان سر نزده‌اید، پس در ادامه و از شنیدن اینهمه دیدنی خاص، آن هم تنها در یک خیابان تعجب خواهید کرد.
معرفی دیدنی‌های خیابان سی تیر
1-مدارس تاریخی
در خیابان سی تیر، مدارس تاریخی و ارزشمندی زیادی وجود دارد که هنوز هم مرکز آموزش و علم‌اندوزی است. چند نمونه از این مدارس زیبای تاریخی را با هم ببینیم:
- هنرستان تهران
در زمان مشروطه، هنرستانی آلمانی در خیابان سی تیر ساخته شد. این مکان اولین هنرستان صنعتی تهران محسوب می‌شود که در سال 1286 افتتاح شد. هنرستان تهران محل فارغ‌التحصیلی افراد خبره بسیاری است که همگی از اساتید و بنیانگذاران هنر در ایران هستند. این هنرستان تاریخی و پر افتخار، امروزه به نام هنرستان شهید بهشتی، هنوز پابرجاست.
- دبیرستان فیروز بهرام
این دبیرستان یکی از دبیرستان‌های تاریخی و زرتشتی شهر تهران است که از لحاظ علمی با دبیرستان البرز رقابت می‌کرد. معماری این دبیرستان به دوره پهلوی اول بر می‌گردد و بعد از ساختن آتشکده فیروز بهرام (آتشکده آدریان) در کنار همان آتشکده، بنا شد.
2- کلیسای انجیلی (پطرس مقدس)
یکی دیگر از مکان‌های تاریخی خیابان سی تیر که به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده، کلیسای انجیلی است. معماری ایرانی-اروپایی این کلیسا، بسیار جذاب و دیدنی است. کلیسای انجیلی حضرت پطرس مربوط به دوره قاجار است.
3- کنیسه حییم
محل عبادت یهودیان کنیسه یا کنشت نام دارد. شخص سلیمان حییم (بنیانگذار فرهنگ حییم) این کنیسه را بعد از مشروطه، یعنی زمانی که یهودیان توانستند در مجلس، وکیلی داشته باشند، بنا نهاد. نکته جالب این عمارت زیبا با رنگ‌بندی دلنشینش این است که، کنیسه حییم اولین کنیسه شهری ایران است. اما در جنگ جهانی دوم و با ورود مهاجران لهستانی به ایران، یهودیان لهستانی نیز یک کنیسه دیگر در کنار کنیسه حییم ساختند.
4- آتشکده زرتشتی آدریان
سنگ بنای نیایشگاه آدریان یا آتشکده فیروز بهرام، در سال ۱۲۹۳ خورشیدی گذاشته شد. این نیایشگاه زرتشتی، تنها آتشکده در تهران است که آتش آن 100 سال پیش و از یزد به تهران منتقل شده است. معماری این آتشکده الهام گرفته از تخت جمشید است. اما چرا این آتشکده به نام فیروز بهرام معروف است. آمده است که این نامگذاری به دلیل غرق شدن بهرام در دریا بوده و پدرش بعد از این واقعه، آتشکده فیروز بهرام را به یاد او ساخته است.
5- موزه ملی ایران
بزرگترین موزه باستان‌شناسی ایران، موزه ملی واقع در خیابان 30 تیر تهران است و در فرهنگ موزه‌داری ایران، یک موزه مادر محسوب می‌شود. مجموعه آثار باستانی غنی و شگفت‌انگیزی از دوران پارینه سنگی تا دوران معاصر، در این موزه نگهداری می‌شود. مجموعه‌ای نظیر آثار نئاندرتال‌ها (اولین انسان‌ها)، آثار ایلامی‌ها، بقایای مرد نمکی و پلکان تخت جمشید. این موزه بزرگ و جالب، دو ساختمان مجزا به نام ایران باستان و دوران اسلامی دارد.
ساخت موزه ملی در سال 1313 به دستور رضاخان کلید خورد و تا سال 1316 طول کشید. معمار این موزه آندره گدار، معمار سرشناس فرانسوی بوده است. آندره گدار، معمار شهرداری پاریس، موزه ملی ایران را با الهام از طاق مداین (طاق کسری) طراحی کرد. و سپس این موزه به دست دو معمار ایرانی به نام‌های عباسعلی معمار و استاد مرادعلی تبریزی ساخته شد. (البته ساختمان این موزه هرگز کامل نشد.)
6- موزه سفالینه و آبگینه
یکی دیگر از مراکز دیدنی خیابان 30 تیر، موزه سفالینه و آبگینه است که ساختمان آن در واقع همان خانه احمد قوام است. این خانه در دوران رضا شاه به سبک معماری قفقازی ساخته شد. قیام سی تیر جلوی این خانه شکل گرفت. قیامی که در طی آن، دولت قوام‌السلطنه سقوط کرد و مصدق مجددا نخست وزیر شد.
بعد از مرگ قوام‌السلطنه، این خانه به سفارت مصر فروخته می‌شود. حدود 10 سال بعد، شخصی این خانه را از سفارت مصر خریداری کرده و در اختیار دولت قرار می‌دهد. به این ترتیب، این خانه تاریخی به موزه سفال و آبگینه (شیشه) تبدیل می‌شود. طراحی این موزه را هانس هولاین، معمار معروف اتریش، انجام داده است.
7- موزه اسقف آرداک مانوکیان
موزه اسقف آرداک مانوکیان در سال 1388 و برای معرفی اقوام مسیحی ایرانی ساخته شد. در این موزه مجموعه‌ای از وسایل و آثار مسیحیان مانند لباس، کتاب، صنایع‌دستی و معرفی نامه‌های دیگر کلیساهای ایران به نمایش گذاشته شده است.
8- موزه علوم و فناوری ایران
حتما از وجود این همه موزه در خیابان 30 تیر شگفت زده شده‌اید. بی دلیل نیست که این خیابان پر تاریخ‌ترین خیابان تهران است. اما یکی دیگر از موزه‌های سی تیر، موزه علوم و فناوری است. در این موزه سه گالری زیر وجود دارد:
- گالری فناوری‌های بومی
- مرکز علم
- گالری از مورس تا موبایل
9- موزه ملک
یکی دیگر آثار ارزشمند خیابان 30 تیر، موزه ملک است. موزه ملک یا همان کتابخانه ملی ایران، در کنار موزه علوم و فناوری قرار دارد.
10- باغ ملی ایران
باغ ملی ایران (میدان مشق سابق) در کنار موزه ملک واقع شده است. سر در باغ ملی ایران، خود یک بنای فاخر و ارزشمند به شمار می‌رود. همچنین، این باغ در بردارنده موزه‌هایی نظیر موزه پست و مخابرات و موزه عبرت است.
خیابان سی تیر؛ خوشمزه‌ترین خیابان تهران
علاوه بر تمام آثار تاریخی و دیدنی منحصر به فرد که بعضی از آنها را معرفی کردیم، خیابان 30 تیر یکی از بهترین مکان‌ها برای مزه‌گردی و خوردن انواع غذاهای خوشمزه نیز به شمار می‌رود. رستوران‌های قدیمی این خیابان گردشگری بسیار معروف هستند. همچنین بعد از سنگفرش شدن این خیابان در سال 95، دکه‌های اغذیه فروشی بسیاری در آن مستقر شدند و بازار غذاهای خیابانی سی تیر افتتاح شد. به طوری که اکنون علاوه بر زیبایی‌های بصری و چشم‌نواز این خیابان، بوی هوس‌انگیز این غذاهای دکه‌ای نیز زیبایی خیابان را چند برابر کرده است. البته بازار غذاهای خیابانی سی تیر تنها معطوف به غذا نیست. از بهترین کافه‌های سیار تهران نیز در این خیابان قرار دارد. وجود انواع خوراکی و نوشیدنی از بستنی و دسر گرفته تا خوراکی‌های ترش و شیرین، هه ذائقه ها را به وجد می‌آورد.
برخی از رستوران‌های پر رونق این خیابان عبارت است از: رستوران ترمه، رستوران شاطر عباس، رستوران عادل، کافه رستوران ریرا، کافه رستوران گل رضائیه و…
پیشنهاد: مقاله «معرفی خاص‌ترین و جذاب‌ترین کافه های تهران» را نیز از دست ندهید.
اگر بخواهیم از نظر بهترین فصل گردش در این خیابان زیبا پیشنهادی بدهیم، می‌توان گفت خیابان سی تیر در هر 4 فصل سال دیدنی‌های پایان ناپذیری را برای عرضه دارد، با این همه از گردش در نوروز غافل نشوید، این خیابان از بهترین جاهای دیدنی تهران در عید نوروز است. اگر قصد سفر به تهران را دارید ، پیشنهاد می‌کنم یکی از هتل‌های این خیابان، مانند هتل گلستان، هتل فردوسی، هتل امیرکبیر، هتل شهریار و … را انتخاب کنید.
شب‌های خیابان سی تیر تهران
اگر اهل تهران باشید احتمالا شب‌های سی تیر را تجربه کرده‌اید. اما اگر اهل تهران نیستید و به این شهر سفر می‌کنید پیشنهاد می‌کنیم به هیچ وجه شب‌های خیابان سی تیر را از دست ندهید. مطمئنا یکی از بهترین خاطراتتان را تجربه خواهید کرد. این خیابان گردشگری و استریت فود در شب حال و هوای صمیمی‌تر و خاطره‌انگیزتری دارد، بازار خوراکی‌ها و غذاهای خیابانی، در دل ساختمان‌های تاریخی که شما را احاطه کرده، صدای موزیک زنده، نورپردازی زیبا و مردمی که فارغ از هر مشکلی شاد و سرمست می‌خندند.
کلام آخر
خیابان سی تیر نام خود را از مشروطه وام دارد. قدمت این خیابان به اندازه دوران مشروطه (حدود 150 سال) است و پر از عمارت‌های تاریخی، موزه‌های غنی، ساختمان‌های دینی و علمی باستانی و همینطور پر از رستوران و کافه و دکه‌های سیار جذاب با خوشمزه‌های رنگارنگ و وسوسه‌انگیز.
با خیابان‌گردی در خیابان 30 تیر می‌توانید سیر تحول معماری در دهه‌های مختلف را به وضوح ببینید. نوع معماری ساختمان‌ها، نمای ساختمان‌ها، تزیینات و فرم ایوان‌ها و …. همگی مانند یک موزه خیابانی چشم‌نواز و پر از الهام است.
