فلسفه ی سفره ی هفت سین عید نوروز و تاریخچه سین های داخل سفره

کم کم موعد برپا کردن سفره هفت سین می رسد؛ سفره ای خوش رنگ و لعاب که قرار است لحظه آغاز سال جدید را نوید دهد اما فلسفه ی سفره ی هفت سین عید نوروز و تاریخچه سین های داخل سفره چیست موضوعی است که در این مقاله ، به بررسی آن پرداخته خواهد شد.

جالب است بدانید که با مطالعه دوران صفوی تنها یک اشاره مبهم و تا حدی مشکوک به سفره هفت سین به چشم می خورد؛

اما بعد از آن حتی در شواهد قرن نوزدهم هم هیچ اشاره ای به سفره هفت سین نشده است و این ها نشان از آن دارند که این فرهنگ، یک رسم جوان به شمار می رود.

با توجه به تمام شواهدی که در تاریخ از وجود سفره هفت سین دیده می شود و با وجود آن که اجزای آن ریشه در اعتقادات و فرهنگ باستانی ایران دارد، تا قرن بیستم میلادی هیچ گونه اثری از سبک و سیاق امروزی و اجزای تشکیل دهنده سفره هفت سین که با حرف «سین» آغاز می شوند، در هیچ کتاب تاریخی دیده نشده است.

عدد هفت نه تنها در میان ایرانیان باستان مقدس بوده بلکه در میان ساکنان امروز این سرزمین نیز از قداست خاصی برخوردار است و در بیشتر فرهنگ ها و ملل مختلف دیگر نیز جایگاه ویژه ای دارد.

تقدس عدد هفت در ایران باستان از آیین مهر یا میترا می آید و از آن جهت است که این عدد را  “امرداد” به معنای جاودانگی و بی مرگی می نامیدند.

به همین دلیل امروزه هفت نماد از عناصر مختلف را بر می گزینند و بر خوان (سفره) نوروز می گذراند.

برخی می گویند هفت سین ،نمادی از هفت دانه گیاهی است که در زمان ایرانیان باستان با آن سبزه نوروز را تهیه می کردند و عبارت بودند از: جو، ماش، عدس، ارزن، لوبیا، نخود و گندم

۷ سال دوران کودکی

رنگین کمان ۷ رنگ

۷ خوان رستم در شاهنامه

۷ اقلیم

۷ روز هفته

و…

ایرانیان به هنگام چیدن سفره هفت سین اولین و مهمترین موردی را که بر سفره قرار می دهند، قرآن کریم است. ایرانیان مسلمان به نشانه توکل و توسل به خداوند متعال در آغاز سال و درخواست بهترین ها از خالق خویش قرآن را در بهترین جای سفره قرار داده و پس از آن اجزای دیگر را می چینند.

شاید زیباترین ویژگی سفره هفت سین را می‌توان به وجود سبزه آن دانست، به این دلیل که سبزه با رنگ و طراوت خود دلها را شادمان می سازد و با نگریستن به آن طلوع سال جدید را زیباتر می‌کند. در ایران باستان رسم بر این بود که ۲۵ روز قبل از نوروز در کاخ پادشاهان ۱۲ ستون از خشت خام برپا می‌ساختند و بر هرکدام یک نوع غله می‌کاشتند و معتقد بودند اگر سبزه‌ها خوب بروید سال پر برکتی است. دانه‌هایی که امروزه کشت می‌شود بیشتر گندم و عدس است.

سیب، نمادی از تندرستی و زیبایی است. سیب را مادر یا پدربزرگ خانواده بر سفره هفت سین می چیند شاید به آن خاطر که همه ما بارها شاهد دلواپسی و نگرانی مادر خانواده برای حفظ سلامتی اعضای خانه بوده ایم.

سمنو که از جوانه‌های تازه رسیده گندم تهیه می‌شود، نماد فراوانی خوراک و غذاهای خوب و پر نیرو است و نیز نمادی برای زایش گیاهی و بارور شدن گیاهان است.

سنجد که عطر برگ و شکوفه‌های آن محرک عشق و مهر است و از مقدمات اصلی زایندگی به شمار می‌آید، باید بر سر خوان نوروزی نمایان باشد. وجود سنجد در سفره نوروزی انگیزه زایش کیهانی است.

نماد میکروب زدایی و پاکیزگی محیط زیست و سلامت بدن و نیز زدودن چشم زخم است که باید حتما بر سر سفره نهاده شود. به اعتقاد زرتشتیان بوی سیر دیوان را می‌گریزاند. زرتشتیان سیر را با تکه‌های نان که در آن ترید کرده‌اند، در مراسم پرسه با سداب به کار می‌برند و بر سر سفره نیایش می‌گذارند.

پوست سیر را هرگز در جایی نمی‌گذارند زیرا معتقدند از سحر هم بدتر است، به همین جهت برای کندن پوست آن ابتدا سیر را در آب می‌خیسانند و بعد پوستش را می‌کنند، هم چنین معتقدند اگر پوست سیر را با پیاز گلپر و اسفند در خانه بسوزانند، به خصوص در صبح روز پنجشنبه، بویش، خانه را پاک می‌کند.

همانند سیر نمایانگر پاکی محیط، زدودن آلودگی و باطل کردن سحر و جادو است.

سماق نماد عشق مهر و پیوند دلها است که بر سر سفره هفت سین نهاده می‌شود.

نکته: برخی افراد هستند که جایگزین 2 سین از سین های فوق ، از سنبل و سکه استفاده می نمایند که فلسفه این دو در سفره هفت سین عبارت است از:

سکه، سین مدرن سفره هفت سین است و جزو هفت سین به حساب نمی آید؛ بعد‌ها به سفره اضافه شده است تا نمادی برای افزایش دارایی باشد.

از آنجا که گل سنبل با آمدن بهار می‌ روید، آن ‌را به عنوان نماد بهار بر سر سفره هفت سین می‌‌گذارند. بدان معنا که بهار آمده و ما امید آن داریم که ما نیز بهاری شویم.

 ماهی قرمز

جالب است بدانید در هیچ کدام از مراسم سنتی‌مان در مورد نوروز ماهی قرمز جایگاهی ندارد. در میان رسوم زرتشتی در سفره عید انار به نشانه باروری و عشق و یا سیب سرخ درون ظرف آب مقدس رها می‌شود تا عشق و باروری همچنان پاینده بماند.

آینه نماد شفافیت و پاکی بوده قرار دادن آینه بر روی سفره هفت سین به این معنا است که باید سال پیش روی را بدون دروغ به پایان رساند. اغلب افراد آینه را در بالای سفره قرار می دهند.

 شمع نماد روشنایی و فروغ است.

 نبات سَمبل شیرین کامی است. افراد با قرار دادن این نماد بر روی سفره سالی پر از خاطرات شیرین را آرزو می کنند.

عدد هفت در زبان باستانی به نام امرداد است. امرداد معنای جاودانگی می‌دهد. هفت برای ایرانیان باستان مقدس بود و از آن برای مفاهیم خوش یمنی و فال نیک استفاده می‌‌کردند. بنابراین هفت نماد را بر سفره عیدنوروزی می‌چینند. عده‌ای می‌گویند قبل از حضور هفت سین در زندگی ایرانیان هفت شین و قبل‌تر هفت چین و هفت میم وجود داشته است.

«هفت شین» را بعضی محققان هم تایید کرده‌اند. گزینه‌های هفت شین از شهد، شیر، شراب، شکر، شمع، شمشاد و شابه (میوه‌ای شبیه سیب) تشکیل می‌شد. محققان می‌گویند، شراب به دلیل باورهای اسلامی، جایش را به سرکه داده و به این ترتیب هفت شین به هفت سین تبدیل شد.