هر آنچه باید درباره خیابان ولیعصر و جاذبه‌هایش بدانید

برای بسیاری از ساکنان تهران خیابان ولیعصر شاید خاطره‌انگیز‌ترین خیابان شهر باشد. خیابانی به طول 18 کیلومتر که بلند‌ترین خیابان خاورمیانه لقب گرفته و از میدان راه آهن در جنوب تهران را به میدان تجریش در شمال تهران متصل می‌کند. اهمیت تاریخی خیابان ولیعصر آنچنان است که جز در فهرست آثار ملی ثبت شده است. پارک ها، سینماها، کافه ها و مراکز فرهنگی و خرید متنوعی که در این خیابان قرار دارند آنرا به قلب تپنده ی تهران تبدیل کرده‌اند.

در این مقاله به تاریخچه‌ی خیابان ولیعصر، دیدنی ها و جذابیت‌های آن و مراکز خرید مطرح این خیابان دوست‌داشتنی می‌پردازیم، با ما در مجله نیمه شب همراه باشید.

تاریخچه ساخت خیابان ولیعصر

تاریخچه ساخت خیابان ولیعصر به سال 1300 یعنی صد سال پیش باز می‌گردد؛ زمانی که رضاخان پهلوی که در آن زمان وزیر جنگ دربار قجر بود تصمیم گرفت بخش از اراضی بهجت آباد را خریداری کند و پس از آن باغی در سعدآباد را که قبلا از مستغلات دختر ناصرالدین شاه بود در شمال تجریش خریداری کرد. به دنبال خرید این املاک و مستقلات رضا شاه تصمیم گرفت مسیر دستیابی به املاکش را توسعه دهد و به همین دلیل جاده ای به نام جاده پهلوی یا جاده ی مخصوص شمیران احداث شد. .عبدالله خان مستوفی هم در کتاب خاطراتش، انگیزه اصلی رضاخان از ساخت جاده پهلوی را به وجود آوردن یک مسیر ارتباطی بین کاخ مرمر و کاخ سعدآباد عنوان کرده است.

در سال ۱۳۰۷ شمال این خیابان به وسیله بلدیه تهران سنگفرش شد و سپس با ورود آسفالت به صحنه خیابان‌سازی شهر‌ها، در سال ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی قانونی را برای احداث و توسعه خیابان‌های تهران تصویب کرد و پس از آن مراحل توسعه ساخت جاده مخصوص شمیران آغاز و برای نخستین‌بار این خیابان قیرریزی و در سال ۱۳۱۱ خورشیدی آسفالت شد.

جاده مخصوص شمیران تا سال ۱۳۲۰ اختصاصی بود و مردم از جاده قدیم شمیران به تجریش می‌رفتند. درباریان، وزیران، سفرا و نظامیان که دستور شرفیابی به آنان ابلاغ می‌شد از جاده مخصوص تردد می‌کردند. پس از شهریور ۱۳۲۰، این سد شکست و این جاده عمومی شد. خودروهای متفقین و سپس مردم از این جاده عبور کردند اما سال‌ها گذشت تا جاده پهلوی به‌صورت خیابان پهلوی دربیاید و به یکی از معروف‌ترین و سرزنده‌ترین خیابان‌های شهر تهران تبدیل شود.

در طول سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۵ خیابان پهلوی سابق به تدریج شکل امروزی یافت و از حالت بیابانی خارج و به طولانی‌ترین خیابان پایتخت بدل شد. در سمت چپ خیابان در بخش شمالی خیابان پهلوی تأسیسات تلویزیون دولتی ایران سر به آسمان کشید. چندین هزار فروشگاه و ده‌ها رستوران و کافه رستوران پدید آمد و مردم در کوچه‌ها و خیابان‌های اطراف برای خود ویلا و خانه ساختند. بزرگ‌ترین کافه‌های تهران که اساس فرنگی داشتند در شمال و بخش مرکزی خیابان تأسیس شدند. سینماهای مدرن تهران در ضلع غربی بین میدان ولیعصر آن زمان و میدان ونک دایر شدند. چهارراه ونک که به جایی پر از دزدی معروف بود، شکل میدان گرفت و میدان ونک نامگذاری شد.

درختکاری اطراف جاده پهلوی و کشیدن نهر برای آبیاری درختان هم از همان سال 1300 آغاز شد. به تدریج برای توسعه درختکاری در این خیابان برای آبیاری درخت ها در سه راه زعفرانیه دو حلقه چاه حفر کردند. در نهایت درختکاری در خیابان پهلوی به صورتی انجام شد به فاصله هر دو متر، یک چنار و بین هر دو چنار یک بوته گل سرخ کاشتند؛ بنابراین در دو سوی مسیر 18 کیلومتری خیابان مجموعا 18 هزار چنار کاشته شد. هر چند امروزه تعداد این چنارها بسیار کاهش یافته اما هنوز هم چنارهای خیابان ولیعصر زیباترین و مطرح‌ترین ویژگی این خیابان محسوب می‌شود.

پس از انقلاب خیابان پهلوی به خیابان مصدق تغییر نام داد و سپس در سال 1360 خیابان ولیعصر نام گذاری شد.

دیدنی‌های خیابان ولیعصر

خیابان ولیعصر به خودی خود یکی از زیباترین جاذبه های شهر تهران محسوب می‌شود. زیبایی شگفت‌انگیز خیابان ولیعصر و درختان زیبایش «پیترو دلاواله»، جهانگرد ایتالیایی را بر آن داشت تا در تعریف تهران بنویسد؛ «اگر استانبول شهر سروهاست تهران را باید شهر چنار‌ها خواند».

هر چند خیابان ولیعصر دیگر شبیه گذشته‌های دورش نیست، اما هنوز نبض کلان‌شهر بزرگ تهران را در دست دارد. از شمالی‌ترین نقطه خیابان ولیعصر که میدان تجریش باشد تا میدان راه آهن در جنوبی‌ترین نقطه، جاذبه‌های فراوان و متنوعی وجود دارد که می‌توانید با پیاده‌روی در طول خیابان آن‌ها را رؤیت کنید. پارک بزرگ ملت در کنار سازمان صدا و سیما، پارک‌ساعی، موزه سینما که در محوطه زیبای باغ فردوس قرار گرفته، و از همه شاخص‌تر، بنای زیبای تئاتر شهر؛ فست‌فودها، کافه‌ها و رستوران‌های بیشماری هم در دو طرف خیابان ولیعصر وجود دارند که برخی از آنها جزو محبوب‌ترین مراکز تفریحی تهران محسوب می‌شوند.

در این بخش برخی از این مراکز دیدنی را مرور خواهیم کرد و تاریخچه مختصری از آنها را نیز برایتان ارائه می کنیم.

تئاتر شهر

تئاتر شهر یکی از شاخص‌ترین مکانهای تاریخی و فرهنگی خیابان ولیعصر است. بزرگ‌ترین مجموعه نمایش تئاتر ایران که شامل پنج سالن نمایش می‌شود.

معماری فوق‌العاده این اثر و ارزش تاریخی بنای ساختمان هم بر میزان اهمیت این بنای معروف و مهم می افزاید. در معماری این بنا تلفیقی از معماری سنتی ایران و معماری مدرن جهانی به چشم می‌خورد. مهم‌ترین مشخصه ظاهری ساختمان تئاتر شهر، شکل مدور آن است که سبکی ترکیبی از معماری روم و یونان را به نمایش می‌گذارد. گرداگرد ساختمان تئاتر شهر را ستون‌هایی با اقتباس از ستون‌های تخت جمشید فرا گرفته‌اند که با تزئینات خاص، حالت اتصال به بالن را تداعی می‌کنند.

پیش از ساخت مجموعه تئاتر شهر در این مکان ساختمان «مهمان‌خانه بلدیه» یا کافه شهرداری قرار داشت که محلی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت شهروندان تهرانی محسوب می‌شد و در سال ۱۳۰۹ ساخته شده بود. در محوطه فضای باز اطراف کافه شهرداری برنامه‌های نمایشی اجرا می‌شد و پاتوق مناسبی برای نویسندگان، شاعران و هنرمندانی برجسته مانند فروغ فرخزاد و جلال آل احمد نیز به شمار می‌رفت.

در دهه ۱۳۴۰ شمسی، گروه‌های نمایشی گسترش بیشتری پیدا کردند و هنر نمایش در حال شکوفایی بود، افزایش تعداد نمایش‌ها باعث کمبود سالن‌های نمایش شد و لزوم ایجاد سالن تئاتری مجهز با کاربری اختصاصی برای اجرای نمایش احساس شد. سرانجام در سال 1346 با دستور مستقیم فرح پهلوی احداث مجموعه تئاتر شهر آغاز شد و ساخت این بنا به عهده مهندسان برجسته ایرانی قرار گرفت که از شاگردان معمار معروف ایرانی، «هوشنگ سیحون» بودند. پس از پنج سال، سالن اصلی تئاتر شهر به بهره‌برداری رسید و سالن‌ها، بخش‌ها و محوطه اطراف ساختمان تئاتر شهر به مرور زمان به این مجموعه اضافه شدند.

پارک ساعی

و اما در قلب خیابان ولیعصر یکی از یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین بوستان‌های پایتخت را خواهید یافت که همچون پارک ملت بیش از نیم قرن از عمرش می‌گذرد. مکانی خلوت، آرام و دلنشین که با معماری خاص و طراحی منحصربه‌فردش، به یکی از جاذبه‌های گردشگری پایتخت تبدیل شده است.

تاریخچه تاسیس پارک ساعی تهران، به‌عنوان یک پارک جنگلی، به سال 1324 شمسی برمی‌گردد؛ زمانی که یک زمین به مساحت حدودی ۳۰ هکتار از ونک تا عباس‌آباد را به این کار اختصاص دادند اما در گذر زمان، تنها ۱۲ هکتار از آن باقی ماند.

«کریم ساعی» که بنیان‌گذار علوم منابع طبیعی در ایران بود، محل فعلی پارک را در خیابان ولیعصر را به عنوان ریه تنفسی شهر تهران‌ درختکاری کرد و در اختیار وزارت کشاورزی وقت گذاشت. او روش کاشت را شیوه جنگل‌کاری و به‌صورت پلکانی و شیب‌دار در نظر گرفت و در نهایت یک پارک جنگلی احداث کرد.

چند سال پس از مرگ ناگهانی کریم ساعی، وزارت کشاورزی در سال ۱۳۳۶ پارک ساعی را به شهرداری واگذار کرد. در سال‌های بعد و با توسعه شهر تهران، این پارک هم با سازه‌هایی چون برکه، جوی، آبشار و زمین بازی تجهیز شد و به‌عنوان یک بوستان با امکانات و خدمات رفاهی و ‌تفریحی، در اختیار عموم مردم قرار گرفت.

طراحی اصلی پارک ساعی به‌شکل امروزی آن، در دهه چهل شمسی اتفاق افتاد. «استاد حسین محجوبی» نقاش و معمار صاحب نام ایرانی و طراح بسیاری از پارک‌های شهر تهران، از سال ۱۳۴۲ طراحی و ساخت این پارک را بر عهده گرفت و پس از ۱۰ سال تلاش هنرمندانه، در ۱۳۵۲ آن را تکمیل و به اتمام رساند.

پارک ملت

در زمان پهلوی دوم، فرح پهلوی تصمیم به ساخت پارکی در زمینی بایر در کنار خیابان پهلوی سابق، گرفت ؛ اما بدلیل موقعیت این زمین باید پارک را در دو فاز طراحی می‌کردند که فاز اول در سال 1345 و فاز سوم در سال 1353 به بهره برداری رسید. کار طراحی بوستان به عهده «ایرج اعتصام»، معمار معاصر ایرانی گذاشته شد. اعتصام این پارک را با الهام از پارک های انگلیسی و با طراحی نامنظم، بر روی نقشه آورد.

پس از گذشت سالها هنوز هم پارک ملت یکی از دیدنی‌ترین و خاطره‌انگیزترین پارک‌‌های تهران است و با ۳۴ هکتار وسعت، یکی از بزرگترین آن‌ها به شمار می‌رود. حدود ۲۳ هکتار از مساحت پارک به چمن‌کاری، ۳٫۲ هکتار آن به جنگل‌کاری و دو هکتار به گل کاری اختصاص یافته است. و به طور کلی حدود ۱۲۰ گونه درخت و درختچه و درخت میوه در پارک وجود دارد.

علاوه بر فضای سبز متنوع و زیبا، سردیس ها و مجسمه های خاطره انگیز و دوست داشتنی، دریاچه مصنوعی این پارک را به یکی از مهم‌ترین و زیباترین تفرجگاه‌های تهران تبدیل کرده است.

 باغ فردوس و موزه سینما

یکی دیگر از محبوب‌ترین و دلنشین‌ترین دیدنی‌های خیابان ولیعصر باغ فردوس است. در دروان قاجار باغ‌های متعددی در تهران ایجاد شد که باغ فردوس یکی از آن‌ها به شمار می‌رود و توسط یکی از درباریان قاجار در زمان محمد شاه، ساخته شده است.

باغ فردوس از دوره قجر تا دوران دوم پهلوی مالکین متعددی داشت و برخی از شاهزاده های قجر اقدام به خرید و سپس فروش باغ کردند. در دوران پهلوی دوم باغ به مکانی برای جشن‌های ۲۵۰۰ اختصاص یافت. پس از انقلاب هم باغ فردوس مدتی در اختیار صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. تا اینکه بنیاد سینمایی فارابی، سازمان میراث فرهنگی کشور و شهرداری تهران آن را برای موزه سینما در نظر گرفتند و سرانجام در شهریورماه سال ۱۳۸۱ باغ فردوس به باغ موزه فردوس یا موزه سینمای ایران تبدیل شد.

این باغ در واقع بخش کوچکی از باغ وسیع فردوس محسوب می‌شود و در گذشته اراضی میان اسدآباد و ولنجک در شمال، الهیه از جنوب، دره تجریش از شرق و محمودیه از غرب؛ جزو زمین‌های باغ فردوس بوده‌اند. امروزه از باغ‌های اشرافی فردوس این منطقه تنها عمارت موزه سینما و محوطه دورش باقی مانده و سایر زمین‌های این باغ نیز تفکیک شده‌اند و تغییر کاربری پیدا کرده‌اند.

مراکز خرید معروف خیابان ولیعصر

برخی از مهمترین و معروفترین مراکز خرید پایتخت در خیابان ولیعصر قرار دارد، چند نمونه از این مراکز خرید را با یکدیگر مرور می‌کنیم.

بازار سنتی سرپوشیده تجریش

بازار سنتی سرپوشیده تجریش به جز اهمیتش به عنوان یک مرکز خرید معروف به لحاظ تاریخی و گردشگری هم دارای اهمیت زیادیست چرا که از دیرباز برای اهالی شمیران یک بازار مهم و محبوب محسوب می‌شده. در این بازار سرپوشیده که جنب امامزاده صالح قرار دارد می توانید انواع و اقسام صنایع دستی، پوشاک، ادویه، ترشی و … را خریداری کنید. میدان سرپوشیده میوه و تره‌‌باری که در بازار فعالیت می‌کند طرفداران زیادی بین گردشگران داخلی و خارجی دارد و انواعا و اقسام میوه‌های کم‌یاب یا نا‌یاب را هم حتی می‌توانید در این بازار دوست‌داشتنی پیدا کنید.

پاساژ قائم

پاساژ قائم تهران یکی از شناخته‌شده‌ترین مراکز خرید تهران محسوب می‌شود که در میدان تجریش شمالی‌ترین نقطه خیابان ولیعصر قرار گرفته است. این پاساژ جزو اولین مراکز خریدی بود که به شکل مدرن و سبک امروزی در تهران راه اندازی شد. می‌توانید انواع و اقسام پوشاک، اکسسوری و جواهرات، لوازم دکوری، لوازم آرایشی و ورزشی را در این مرکز خرید پیدا کنید.

مرکز خرید ونک

مرکز خرید ونک از مشهورترین مراکز خرید در تهران است. این بازار بیش از همه، برای خانم‌ها مناسب است؛ زیرا عمده کالاهای موجود در مرکز خرید ونک شامل جواهرات و زیور‌آلات، پوشاک زنانه شامل مانتو، لباس زیر، لباس ورزشی، لباس مجلسی، کیف و کفش، لوازم آرایشی می‌شود. مرکز خرید ونک در میدان ونک، خیابان ونک، تقاطع خیابان کار و تجارت واقع شده.

مرکز خرید میلاد قائم تهران یا شانزه لیزه

در جنوب خیابان ولیعصر تقاطع بلوار جمهوری با خیابان ولیعصر می‌توانید یکی دیگر از مراکز خرید قدیمی و پرسابقه تهران را بیابید. مرکز خرید میلاد قائم که بسیاری هنوز آنرا با اسم پیش از انقلاب آن یعنی شانزه لیزه می شناسند و سالهاست که مرکز بورس انواع لباس‌های روزانه، رسمی و مجلسی زنانه است. در این بازارچه کوچک اما بسیار غنی، می‌توانید انواع لباس‌ها و اکسسوری‌های مورد نیاز خانم‌ها از لباس‌های مناسب دختربچه‌های نوجوان تا خانم‌های مسن را بیابید.

مجتمع تجاری ولیعصر ( آکسفورد سابق)

در جنوب خیابان ولیعصر در چهار راه امیر اکرم می‌توانید یکی دیگر از قدیمی ترین مراکز فروش کلی و جزئی پوشاک را بیابید. مجتمع تجاری ولیعصر که قبل از انقلاب آکسفورد نامیده میشده یکی از قدیمی ترین مراکز خرید پوشاک در تهران است. اگر به دنبال پوشاک تولید شده در تولیدی های مطرح و قدیمی تهران هستید میتوانید انواع و اقسم پوشاک مردانه، زنانه و بچه‌گانه را در این مرکز خرید پیدا کنید.

پاساژ رضا

بازار کامپیوتر رضا که در ضلع شمال غربی چهارراه ولیعصر واقع شده یکی از قدیمی ترین، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بازار محصولات IT در ایران است. در طبقه همکف بازار کامپیوتر رضا، انواع قطعات سخت‌افزار کامپیوتر، لپ‌تاپ، لوازم جانبی کامپیوتر و نرم‌افزار به فروش می‌رسد. در طبقات بالای مجموعه بیشتر مراکز ارائه خدمات پس از فروش و تعمیرگاه‌ها قرار دارند.

پاساژ پردیس

پاساژ پردیس که بالاتر از میدان ولیعصر، نبش کوچه ارژنگ واقع شده، پاساژ مناسبی است برای خرید پوشاک و زیورآلات هنری است.

مرکز خرید دی

مرکز خرید دی هم از دیگر پاساژ‌های حوالی میدان ولیعصر است که در آن می‌توان اجناس گوناگونی را از پوشاک گرفته تا اکسسوری و تجهیزات پیدا کرد.