تنظیم هورمون های تولید مثل چگونه است؟

در این مقاله از وبسایت نیمه شب به این موضوع که تنظیم هورمون های تولید مثل چگونه است؟ پرداخته خواهد شد.

استروئید جنسی (به انگلیسی: Sex steroid) یا گنادواستروئیدها یا هورمون جنسی، هورمون‌های استروئیدی هستند که با آندروژن مهره‌داران یا گیرنده‌های استروژن در تعامل هستند. این هورمون‌ها در بروز صفات و رفتارهای جنسی نقش دارند. مهم‌ترین هورمون‌های جنسی شناخته شده تستوسترون و استروژن هستند که به ترتیب در بروز صفات مردانه و زنانه دخالت دارند.

تولید

هورمون‌های جنسی به صورت عمده در غدد جنسی (بیضه یا تخمدان) از کلسترول تولید می‌شوند؛ ولی در بافت‌های دیگر مانند غدد فوق کلیوی، جفت و … نیز مقداری تولید یا متابولیزه می‌شوند.

هورمون‌های جنسی مردانه

تستوسترون|تنظیم هورمون های تولید مثل چگونه است؟

هورمون تستوسترون در بدن هر دو جنس وجود دارد ولی به دلیل نسبت حدوداً ۵۰:۱ آن در مردان، هورمون مردانه نام گرفته‌است. دی هیدروتستوسترون (فرم فعال تستوسترون) و آندروستن دیون سایر هورمون‌های مردانه هستند.

هورمون‌های جنسی زنانه

پروژسترون

پروژسترون یک هورمون استروئیدی بیست و یک کربنه‌است. پرگننولون نیز از گروه پروژستوژن‌ها است.

استروژن|تنظیم هورمون های تولید مثل چگونه است؟

استروژن نام گروهی از هورمون‌های جنسی زنانه است که در انسان در سیکل طبیعی تخمدان در مرحله فولیکولی (follicullar) از تخمک آزاد می‌شود. طی دوران بارداری، مقدار زیادی از استروژن‌ها ترشح می‌شود. معروفترین استروژن‌ها استرون (E1)، استرادیول (E2) و استریول (E3) هستند.

تنظیم ترشح هورمونهای جنسی

تنظیم ترشح هورمون‌های جنسی با هورمون آزادکننده گنادوتروپین‌ها از هیپوتالاموس شروع می‌شود. این هورمون سطح ترشح دو هورمون هورمون لوتئینه کننده و هورمون محرکه فولیکولی را از هیپوفیز کنترل می‌کند.

بیماری‌ها

عدم تعادل هورمون‌های جنسی بیماری‌های متعددی را موجب می‌شود مانند ناباروری، عدم بروز صفات جنسی ثانویه یا بروز نابجای آن‌ها مانند ژنیکوماستی در مردان. این بیماری‌ها علل مختلفی دارند از نقائص ژنتیکی تا تومورها، مصرف نابجای هورمونها، نارسایی هیپوفیز و اختلال غدد جنسی.

کنترل و تنظیم هورمون های تولید مثل چگونه است؟

• چند سطح کنترل هورمونی به ترتیب ذیل در پدیده تولید مثل وجود دارد :

▪ هیپوتالاموس: اولین سطح کنترل مغز است .انواع محرک بیرونی به مغز می رسد و محرک های مربوط به تولید مثل به هیپوتالاموس وارد می شوند .

برای مثال در گوسفند کاهش تدریجی دوره روشنایی منجر به تحریک هورمونی می شود در حالی که در جانوران دیگر از قبیل خرگوش جفت گیری محرک اولیه تخمک گذاری است از دیگر محرک های حسی می توان محرک بویایی را نام برد .

مشخص شده که اغلب این محرک های خارجی از طریق تاثیر هیپوتالاموس بر هیپوفیز منجر به تغییر فعالیت های هورمونی می شوند .

بیشتر بخوانید : رابطه جنسی و باورهای نادرست درباره آن

تحت اثر این محرک ها فاکتورهای رها کننده و مهار کننده (releasing and inhibiting factors) از هیپوتالاموس رها شده این عوامل به لوب پیشین هیپوفیز منتقل می شوند.

از جمله این فاکتورها هورمون رها کننده گنادوتروپین یا GnRH (gonadotropin releasing hormone )است .

▪ هیپوفیز : سطح دوم کنترل هورمونی است .

بخش پیشین این غده تحت تاثیر هورمون رها کننده که از هیپوتالاموس رها می شود و همچنین در پاسخ به غلظت هورمون های جنسی موجود در خون دو نوع هورمون LH,FSH را ترشح می کند . (follicle stimulating hormone ,luteinizing hormone)

▪ تخمدان و بافت جفت در هنگام بارداری : سومین سطح کنترل هورمونی است .هورمون های استروئیدی استروژن و پروژسترون در تخمدان به وسیله فولیکول ها به درون خون تولید می شود .

ترشحFSHبه وسیله هیپوفیز باعث تحریک رشد گروهی از فولیکول ها در تخمدان می شود.

همه فولیکول ها به جز یکی تحلیل می روند و در مراحل نهایی فاز فولیکولی مقدار زیادی استروژن ترشح می کنند ،افزایش قابل توجه استروژن بر محور هیپوتالاموهیپوفیزی اثر می کند و در نهایت باعث افزایش ناگهانی دو هورمون LH, FSH می شود است.(این دو هورمون به پیک (peak)خود می رسند)

پیک LH محرک مورد نیاز برای رشد نهایی و بلوغ فولیکول که تحت تاثیر آن در طی ۲۴ ساعت تخمک گذاری رخ می دهد .

پیش از تخمک گذاری تولید استروژن به وسیله فولیکول کاهش می یابد .تحت اثر این هورمون ها فولیکول ها در ضمن رشد هورمون استروژن ترشح می کنند .

تحت اثر استروژن مخاط رحمی شروع به رشد می کند تا برای لانه گزینی آماده شود .

با افزایش ناگهانی سطح LH و تحریک تخمک گذاری جسم زرد باقی مانده شروع به ترشح استروژن و به ویژه پروژسترون می کند .

افزایش ترشح این هورمون ها و همچنین ترشح هورمون دیگری به نام inhibin (که ماده ای ممانعت کننده است ) به درون خون اثر مهاری بر محور هیپوتالاموهیپوفیز داشته در نتیجه سطح هورمون های گنادوتروپین LH,FSHکاهش پیدا می کند .

در طی فاز تکثیری سیکل،استروژن هورمون غالب است و بر روی بافت های تولید مثلی که در تسهیل انتقال گامت نقش دارند اثر می کند .

کاهش سریع استروژن درست پیش از تخمک گذاری باعث افزایش تحرک عضلات صاف لوله رحمی و تسریع در انتقال گامت می شود.

استروژن میتوزسلول های رحمی را تحریک کرده و باعث رشد غدد رحمی می شود .از طرف دیگر پروژسترون رحم را برای لانه گزینی آماده می کند .

در روز هفت پس از تخمک گذاری آندومتر در بهترین و آماده ترین وضعیت خود برای پذیرش جنین قرار دارد که این درست معادل زمان لانه گزینی تخم لقاح یافته است.

گردن رحم (سرویکس) و واژن هم هر دو به هورمون ها پاسخ می دهند .

حول و حوش زمان تخمک گذاری PH در بخش فوقانی واژن افزایش می یابد .در طی دوره قاعدگی خصوصیات فیزیکی سرویکس به گونه ای است که به عنوان سدی در مقابل عبور اسپرم عمل می کند اما در زمان تخمک گذاری ویسکوزیتی موکوس کاهش پیدا کرده و به اسپرم اجازه عبور می دهد .

در فاز ترشحی جسم زرد تحلیل می رود .در نتیجه تحلیل آن تولید استروژن و پروژسترون نیز قطع می شود این خود منجر به تحریک تولید فاکتورهای آزاد کننده به وسیله هیپوتالاموس و گنادوتروپین به وسیله هیپوفیز می شود و سیکل دوباره شروع می شود .

مجموع اثرات هورمون های استروژن و پروژسترون منجر به آماده سازی رحم برای لانه گزینی می شود .

اگر تخم رها شده لقاح یابد رخدادهای هورمونی متفاوت خواهد بود در این حالت غشاهای خارج جنین هورمون گنادوترپین به نام HCG(human chorionic gonadotropin)ترشح می کنند.

تحت تاثیر این هورمون جسم زرد رشد کرده و به ترشح استروژن و پروژسترون ادامه می دهد .

بدین ترتیب بافت رحمی حفظ می شود و غدد پستانی برای ترشح شیر آماده می شوند.

بیشتر بخوانید : آیا رژیم غذایی در قبل از بارداری در تعیین جنسیت جنین موثر است ؟

چهارمین سطح کنترل هورمونی ،اثر هورمون های استروئیدی تخمدان بر انواع بافت ها در سراسر بدن است ،برای مثال استروژن موجود در جریان خون که به وسیله فولیکول پیش تخمک گذاری (preovulatory)تولید می شود روی بافت های تولید مثلی اثر کرده و آن ها را برای انتقال گامت آماده می کند .

در اثر این هورمون تعداد مژه های سلول های اپی تلیالی لوله رحمی بیشتر شده و فعالیت عضلات صاف آن افزایش می یابد.

مخاط رحمی شروع به ترمیم می کند و خود را برای دریافت تخم لقاح یافته آماده می نماید ویسکوزیته مخاط گردن رحم کاهش یافته و عبور اسپرم را از واژن به درون رحم آسان تر می کند .

پس از تخمک گذاری پروژسترون که به وسیله جسم زرد ترشح می شود آندومتر را برای لانه گزینی جنین ،بیشتر آماده می کند هم چنین غدد پستانی به استروژن پاسخ می دهند.توزیع مو و غدد چربی در بدن نیز تحت تاثیر این هورمون های استروئیدی قرار می گیرد .اثر این هورمون ها بر مغز،بر رفتار موثر است .

سخن پایانی

تنظیم هورمون های تولید مثل به دلیل نقش اساسی که در افزایش نسل ایفا می کند از اهمیت بالایی برخوردار است و هر گونه نارسایی و بیماری در بدن نشان از عدم تنظیم هورمون های تولید مثل دارد که در صورت عدم درمان به عواقب جدی تری منتهی می شود.