معرفی انواع ساز سنتی ایرانی به همراه عکس و نمونه صوتی

موسیقی هنر اول از هنرهای هفتگانه است که شیفتگان بسیاری در سرتاسر دنیا دارد و زبان مشترک همه ماست. همه ما به نوعی به موسیقی علاقه داریم. شنیدن موسیقی با روح ما ارتباط برقرار می‌کند و از این طریق حال را دگرگون می‌کند. شنیدن و یا نواختن موسیقی هر یک به نوعی به ما حس بهتری می‌دهد. هر یک از ما ممکن است که به بک خاصی از موسیقی علاقه داشته باشیم. سبک‌های مختلف موسیقی توانسته همه افراد را به خود جذب کند به طوری که بسیاری از ما روزانه زمان قابل توجهی را صرف شنیدن موسیقی می‌کنیم. اما برای نواختن در مقاله دیگری به موضوع بهترین سن برای شروع یادگیری موسیقی پرداختیم. در این مقاله از وب سایت نیمه شب به معرفی ساز سنتی ایرانی و معرفی انواع آن می‌پردازیم.

ساز سنتی ایرانی

همانطور که می‌دانید سازها بر اساس شکل نواختن و نوع تولید صدا به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم

• سازهای زهی: سازهای زهی به آن دسته از سازهایی گفته می‌شود که سیم عامل تولید صدا در آن‌ها باشد. چند ساز مختلف نیز در دسته سازهای زهی قرار دارد که شامل چنگ‚ تار‚ سه تار‚ کمانچه‚ قیچک و … می‌باشد. باید بدانید که سنتور یک ساز زهی کوبه‌ای محسوب می‌شود. این سازها بر اساس حالت ارتعاش سیم‌ها و ایجاد صدا در هر یک با یکدیگر متفاوتند.
• سازهای کوبه‌ای: سازهای کوبه‌ای به آن دسته از سازهایی گفته می‌شود که با ضربه زدن و یا خریاشیدن تولید صدا می‌کنند. به عنوان مثال دایره‚ دف‚ طبل‚ تنبک و … در این دسته از سازها قرار می‌گیرند. این دسته از سازها برای برجسته کردن ضرباهنگ در قطعه‌های موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرند و توانایی زیادی در تولید اصوات ملودیک ندارند.
• سازهای بادی: سازهای بادی نیز در صورتی تولید صدا می‌کنند که در آن‌ها دمیده شود. یعنی دمش هوا در آن‌ها باعث تولید صدا می‌شود. به عنوان مثال نی و نی انبان از مشهورترین سازهای بادی می‌باشند که با دمیدن هوا و ارتعاش هوا موجب ایجاد اصوات موسیقایی می‌شود.

بیشتر بخوانید : بهترین برنامه آموزش موسیقی

در حال حاضر در اجرای موسیقی ایرانی از سازهای متنوعی استفاده می‌شود. خوشبختانه در حال حاضر بر روی سازهای قدیمی اصلاحاتی انجام گرفته که موجب قوی‌تر شدن آن‌ها شده است.

سنتور

یکی از سارهای بسیار مشهور در موسیقی ایرانی که از محبوبیت زیادی هم برخوردار است سنتور است. این ساز یکی از سازهای اصیل ایرانی است که به شکل ذوزنقه است و بر روی آن دو ردیف خرک وجود دارد. در هنگام نواختن ضلع بزرگ سنتور در مقابل نوازنده قرار گرفته و نوازنده دو مضراب چوبی و یا مضرابی که با نمد پوشانده شده شروع به نواختن می‌کند. به صورت کلی سنتور دارای ۹ خرک و ۷۲ سیم است که به صورت دسته‌های ۴ تایی روی خرک‌ها قرار گرفته‌اند اما تعداد خرک ها میتواند بر اساس قوانین صدادهی متغیر هم باشد. سنتور خود دارای انواع مختلفی است که شامل سنتور لاکوک، سنتور کروماتیک، سنتور معمولی سل کوک، سنتور باس و سنتور کروماتیک بم می‌شود.

برخی بر این باورند که شکل سنتور از کشتی الهام گرفته شده و شکل سیم‌های آن نیز به تور ماهیگیری شباهت دارد. همچنین صدای آن نیز شبیه صدای امواج دریاست که با صخره برخورد می‌کند. بسیاری از محققان بر ابن باورند که سنتور اصالتا ایرانی بوده که به خارج برده شده و انواع گوناگونی از آن در فرهنگ‌های موسیقی مختلف دیگر به تولید رسیده است.

[player id=’16633′]

تار

تار از اصلی‌ترین سازهای موسیقی سنتی ایرانی است که قدمت زیادی دارد. این ساز از دسته سازهای زهی و به طول ۹۵ سانتی متر است. این ساز دارای ۶ سیم است که دو به دو با هم کوک می‌شوند اما گاهی زوج سیم با هم کوک نمیشود و میتواند هر کدام یک کوک داشته باشد که به آن کوک تزیینی گفته میشود. البته این ساز در گذشته ۵ سیم داشت که یک سیم توسط استاد غلامحسین درویش یا درویش خان به آن اضافه شد. نوازنده برای نواختن این ساز در حالت نشسته تار را به صورت افقی روی پای خود قرار داده توسط مضراب شروع به نواختن می‌کند.

با توجه به تصاویر موجود بر روی دیوارهای کاخ هشت بهشت در اصفهان‚ این نتیجه به دست می‌آید که زمان پیدایش این ساز دوران صفویه است. همچنین دیگر تصاویر موجود در آثار تاریخی در شیزار نشان دهنده این است که تار در دوران زندیه محبوبیت زیادی داشته است.

[player id=’16637′]

سه تار

سه تار یکی دیگر از ساز سنتی ایرانی است که توسط ناخن انگشت اشاره نواخته می‌شود. البته می‌توان برای نواختن سه تار از مضراب فلزی نیز استفاده کرد. این ساز از دسته سازهای زهی است که دارای ۴ سیم از جنس فولاد و برنز می‌باشد. نواختن سه تار در دستگاه موسیقی ایران رایج است. البته این ساز اغلب برای تک نوازی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای هر دستگاه کوک مخصوصی دارد. در حال حاضر سه تار شباهت زیادی به ساز تار دارد ولی در گذشته آن را از دسته تنبور می‌دانستند.

[player id=’16642′]

 

 

 

تنبور

سازی است با کاسه ی گلابی شکل و دارای دسته ی بلند این ساز در زمان قدیم به گفته ی فارابی دارای 1 یا دو سیم بوده که امروزه به صورت سه سیم 2 سیم اصلی و 1 سیم واخوان موجود میباشد.این ساز دارای 14 پرده میباشد و از دسته سازهای ایرانیست که ربع پرده ندارد.تنبور سازی قدیمی و عرفانیست و  در بعضی مناطق تقدس خاصی برای آن قائل هستند به گونه ای که قبل و بعد از نواختن بر آن بوسه میزنند.

[player id=’37716′]

قانون

یکی دیگر از سازهای مشهور در موسیقی ایرانی قانون است که به ظاهر شباهت زیادی به ساز سنتور دارد. با این تفاوت که شکل ذوزنقه آن همانطور که در تصویر زیر می‌بینید نیمه است. این ساز از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی ایرانی است و دارای ۷۲ سیم است. نواختن ساز قانون توسط دو انگشت سبابه دو دست است. نوازنده برای نواختن ساز قانون در مقابل ضلع بزرگ آن قرار می‌گیرد. برخی از نوازندگان این ساز ممکن است از انگشتانه فلزی برای نواختن قانون استفاده نمایند.

[player id=’16647′]

دف

دف یکی از سازهای کوبه‌ای در موسیقی ایرانی است از آن برای همراهی ریتمیک در گروهنوازی استفاده می‌شود. از دف با نام دایره نیز یاد می‌شود که البته نوع کوچک‌تر آن می‌باشد. این ساز از پوست، چوب و فلز تشکیل شده و شکل آن دایره‌ای با قطر حدودا ۶۰ سانتیمتر می‌باشد. روی این دایره با پوست پوشیده شده و در دیواره داخلی آن در فاصله‌های مشخص حلقه‌های فلزی قرار داده شده است.

[player id=’16651′]

نی

یکی از قدیمی‌ترین سازهایی که از ابتدا بشر برای اهداف مختلف از آن استفاده می‌کرد نی است. این ساز از گیاهی به نام نی تولید می‌شود که دارای گونه‌های مختلفی است. این ساز از دسته سازهای بادی است که بر روی آن چند سوراخ وجود دارد. نوازنده نی با دمیدن هوا در نی و انگشت گذاشتن روی سوراخ ها می‌تواند صداهای مختلفی توسط آن تولید کند. همچنین تغییر فشار هوا نیز بر روی صدای آن تاثیر گذار است.

[player id=’16654′]

تنبک(تمبک)

تنبک یکی دیگر از سازهای محبوب و کاربردی در موسیقی ایرانی است که در دسته سازهای کوبه‌ای قرار دارد. البته از تنبک با نام ضرب نیز شناخته می‌شود. دهانه ساز تنبک از پوست تشکیل شده که نوازنده با ضربه زدن به آن تولید صدا می‌کند. تمبک دارای اندازه‌های مختلفی است. مثلا تمبک‌های تک نوازی دارای اندازه کوچک و تمبک‌های ارکستر دارای اندازه بزرگ می‌باشند. برای نواختن ساز تمبک نوازنده باید آن را در بین پا ها قرار داده و لبه آن را روی پای خود قرار دهد و سپس از دو دست برای نواختن آن استفاده نماید.

[player id=’16664′]

کمانچه از سازهای سنتی ایرانی

کمانچه نیز یکی از سازهای مشهور در موسیقی ایرانی است که در دسته سازهای زهی قرار می‌گیرد. از این ساز در موسیقی سنتی ایرانی و همچنین در موسیقی نواحی بسیار استفاده می‌شود. طول این ساز حدودا ۷۵ سانتیمتر طول و ۴ سیم فلزی می‌باشد. نوازنده برای نواختن این ساز باید در حالت نشسته ساز کمانچه را به صورت عمودی در دست چپ قرار دهد و توسط ارشه که در دست راست نوازنده قرار دارد شروع به نواختن کند.

[player id=’16660′]