نیمه شب | مجله آنلاین علمی هنری بهداشتی سرگرمی و فرهنگ و هنر نیمه شب مجلهای برای همه
اغلب برای والدینی که کودک بدغذا دارند این سوال پیش خواهد آمد که چرا کودک غذا نمی خورد؟ و این دسته از والدین، همواره به دنبال راهکاری برای افزایش اشتهای کودک و تشویق وی برای غذا خوردن اند. غذا نخوردن کودک، شاید ابتدا با چند غذای محدود آغاز شود؛ ولی بعد از مدتی، وقتی به خودتان می‌آیید می‌بینید کودکتان به‌جز دوسه جور غذا چیز دیگری نمی‌خورد.
قبل از هرچیز باید به این نکته اشاره کنیم که غذا نخوردن رفتاری رایج در کودکان است. این مسئله بیشتر وقت‌ها دلیل خاصی ندارد اما گاهی غذا نخوردن کودک دلایل جدی‌تری دارد. مهم‌تر اینکه نمی‌خواهیم این موضوع به عادت همیشگی کودک تبدیل شود. پس دانستن اینکه چرا کودک غذا نمی‌خورد و تشویق او به داشتن رابطه‌ای سالم با غذا، بسیار اهمیت دارد.
دلایل غذا نخوردن کودک
برخی از دلایلی که می تواند به غذا نخوردن کودکان دامن زند عبارتند از:
۱. اختلال پردازش حسی
همان طور که گفتیم، غذا نخوردن کودک ممکن است مسئله‌ای کاملا عادی باشد، اما در بعضی از موارد شاید مشکلِ نادر و جدی‌تری وجود داشته باشد؛ برای نمونه، بعضی از کودکان به‌دلیل اختلال پردازش حسی (Sensory Processing Disorder) از غذاخوردن اجتناب می‌کنند. کودکانی که اختلال حسی دارند شاید به بعضی از بافت‌ها یا رنگ‌های غذایی حساس باشند. بعضی کودکان نیز به این دلیلِ ساده که از دردست‌گرفتن یا به‌دهان‌گذاشتن بعضی از غذاها چندش‌شان می‌شود از خوردن امتناع می‌کنند. این مشکلات در کودکان مختلف متفاوت‌اند؛ مثلا شاید کودکی می‌تواند غذاهای نرم را تحمل کند، اما هنگام خوردن غذاهای تُرد دچار حالت تهوع شود.
اگر تشخیص پزشکی این بود که کودکتان چنین مشکلی دارد، برای رسیدن به راهکاری مناسب باید ابتدا کودکتان را به‌خوبی بشناسید و غذاهایی به او بدهید که برایش مناسب باشند.
۲. مهارت‌های حرکتی
غذا نخوردن کودک شاید به مهارت‌های حرکتی در دهان یا به مکانیکِ خوردن ربط داشته باشد. اگر مشکل مربوط به مهارت‌های حرکتی باشد، کودک هنگام غذاخوردن سرفه می‌کند یا غذا در گلویش گیر می کند، یا حتی وقتی غذا را در دهان می‌گذارد دچار حالت تهوع می شود. این مشکل ممکن است باعث ایجاد اضطراب در هنگام غذاخوردن شود و اگر درمان نشود، او ممکن است کلا دست از خوردن بکشد و در بلندمدت دچار سوء تغذیه شود.
۳. درد
اگر غذا نخوردن کودک مشکلی نسبتا جدید است، ممکن است به این دلیل باشد که غذاخوردن برای کودک دردناک است. اگر کودک نشانه‌های دیگری مانند تب یا بیرون‌روی دارد، احتمال این موضوع بیشتر می‌شود. به‌جای اینکه از دست کودکتان عصبانی شوید، از او بپرسید و سعی کنید ریشه مشکل را بیابید. بعضی از مشکلاتی که احتمالا غذاخوردن را دردناک می‌کنند عبارت‌اند از:
گلودرد
دندا‌ن درد
دندان‌‌درآوردن
رفلاکس معده
کودکان ممکن است به‌خاطر مشکلات دیگری نیز از غذاخوردن امتناع کنند؛. برای نمونه، یبوست ممکن است باعث دل‌درد کودک شود و بر اشتها اثر بگذارد. شاید هم کودک حساسیت غذایی دارد یا بعد از غذاخوردن دچار نفخ، دل درد و مانند آن می‌شود، و غذاخوردن را مسبب دردهایش می‌داند.
بیشتر بخوانید: چرا کودکان ناخن می خورند؟
۴. مشکلات رفتاری
کودکان گاهی ممکن است بی هیچ دلیلی لج‌باز باشند. نفس عمیقی بکشید و به خودتان یادآوری کنید که این لزوما رفتار بدی نیست و حتی ممکن است بعدها مفید هم باشد.
منتها گاهی مسئله عمیق‌تر است. آیا کودک شما به‌تازگی با تغییراتی در زندگی مواجه شده است؟ شاید خانواده به خانه‌ای یا شهری جدید رفته‌اند یا شاید یکی از عزیزانتان از دنیا رفته است. گاهی کودکان به‌دلیل قرارگرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا اشتهایشان را از دست می‌دهند. در چنین مواردی نگران نباشید. غذا نخوردن کودکان در چنین مواقعی موقتی است.
صحبت‌کردن با کودک و اطمینان‌خاطردادن به او بسیار مفید است. اگر احساس می‌کنید دلیل غذا نخوردن کودک لج‌بازی است، در هر وعده دست‌کم یکی از غذاهایی را که می‌دانید می‌خورد بگذارید و اگر غذایش را تمام نکرد، عصبانی نشوید. هرقدر بیشتر اصرار کنید، او بیشتر از غذاخوردن امتناع می‌کند.
۵. اختلال خوردن
اختلال خوردن نه‌تنها در بزرگ‌سالان بلکه در کودکان هم رخ می‌دهد. نوعی از آن که در کودکان رایج است اختلال اجتناب/محدودیت غذاست. این موضوع وقتی روی می‌دهد که امتناع از غذاخوردن به‌حدی جدی می‌شود که کودک دچار سوءتغذیه و کمبود انرژی می‌شود. کودکان با چنین اختلالی به‌خوبی رشد نمی‌کنند. اجتناب آنها از غذا بر بخش‌های دیگر زندگی‌شان مانند مدرسه و ارتباطات اثر می‌گذارد. بعضی کودکان نیز ممکن است پرخوری عصبی یا بی اشتهایی عصبی داشته باشند. علائم احتمالی اختلال خوردن عبارت‌اند از:
کبودی
کم‌وزنی
استفراغ
اضطراب
ریزش مو
رشد آهسته
دمای پایین بدن
ناخن‌های شکننده
سرگیجه یا ازحال‌رفتن
ازدست‌دادن بیش از اندازه وزن
راه حل غذا نخوردن کودک
1. ساعات معینی را برای وعده های غذایی تعیین کنید.
2. نه التماس کنید و نه رشوه دهید؛ زیرا غذا نخوردن برایش نوعی بازی می شود تا علاوه بر جلب توجه شما، در مقابلتان احساس قدرت کند.
3. وقتی فرزندتان غذایش را خورد برای تشویق به او جایزه خوراکی ندهید، خوراکی ها برای تغذیه هستند و نه جایزه.
4. از خودتان بپرسید که اگر من نگران غذا خوردن کودکم نبودم، نگران چه چیزی دیگری می توانستم باشم؟
5. اگر به غذا نخوردن کودک واکنش نشان دهید، در نظر او غذا نخوردن او بسیار جذاب تر از خوردن خواهد شد.
6. موقع غذا خوردن، همه اعضای خانواده سر میز بنشینند تا یک موقعیت اجتماعی دلپذیر به وجود بیاید.
7. برای خوردن غذا مدت زمان مشخص کنید.
8. متناسب با نیاز کودک اندازه غذای را مشخص کنید تا بچه با دیدن یک بشقاب غذای پر دستپاچه نشود یا اینکه به او اجازه دهید درباره این موضوع که چه مقدار غذا بخورد خودش قدرت تصمیم گیری داشته باشد.
9. اجازه دهید در تهیه غذا کمک کند.
10. باید عمدا موقعیت هایی خلق کرد که کودک دست به انتخاب بزند. از یک کودک خردسال نمی پرسیم: “برای صبحانه چه می خواهی؟” از او می پرسیم: ” می خواهی تخم مرغ ها را نیمرو کنم یا املت؟” چیزی که کودک درمی یابد این است که وی در امور مربوط به خودش مقداری مسئولیت دارد و صرفا گیرنده اوامر نیست.
11. وقتی دهان کودک پر است به او توجه نشان دهید و او را تشویق کنید تا یاد بگیرد که غذا خوردنش نیز به اندازه نخوردن توجه شما را جلب می کند. مثلا بگویید: “چقدر قشنگ این لقمه را توی دهانت گذاشتی و یا اینکه خوشحالم که غذای امروز رو دوست داشتی.”
12. تعداد دفعات غذا خوردن کودک را بیشتر اما حجم آن را کم کنید.
13. غذا را به شکلی درآورید که فرزندتان از خوردن آن لذت ببرد.
14. بازی کردن با غذا را امری ناپسند جلوه دهید و اگر شروع به این کار کرد، علت را از او بپرسید.
15. خودتان از خوردن غذا طفره نروید و الگوی مناسبی باشید.
توصیه‌هایی به والدین
نکته مهم این است که اگر فرزند شما به راحتی غذایش را می‌خورد و به غذا خوردن علاقه نشان می‌دهد، یا در وزن و قد مشکلی ندارد، لازم نیست از روش‌های زیر استفاده کنید اما در صورتی که کودکی دارید که اگر او را رها کنید به اندازه کافی غذا نمی‌خورد یا نمی‌توانید او را تنها برای خوردن غذا یک جا بنشانید، استفاده از این روش ها موثر خواهد بود:
روش نادیده گرفتن
اگر فرزندتان ناگهان علاقه اش را به غذایی از دست می دهد و از خوردن آن امتناع دارد، به این موضوع توجهی نکنید. اجازه دهید آنچه دوست دارد، بخورد و آنچه را نمی خواهد، نخورد و پس از اتمام زمان غذا خوردن، ظرف غذایش را بدون هیچ اشاره و اهمیتی بردارید. اگر مشخص کرد از کدام ماده غذایی بدش می آید، در حالی که قبلا آن را می خورده است، حساسیت نشان ندهید و چند روز بعد دوباره آن ماده را در غذا بریزید. احتمالا غذایش را می خورد چون می داند علاقه نداشتن او توجه کسی را جلب نکرده و باید به دنبال راهی دیگر برای جلب توجه باشد.
سیاست
مورد دیگری که باید به آن دقت کنید این است که در حضور کودک با دیگران درباره بدغذایی او یا کودکان دیگر صحبت نکنید، با این کار او را در این مورد حساس خواهید کرد. بچه‌ها از این که مرکز توجه شما و صحبت هایتان باشند لذت نمی برند و ممکن است برای این منظور درباره غذا خوردن بازی دربیاورند و شما ناچار شوید از این شیوه و نگرانی به عنوان ابزار و سلاحی برای تحت فشار قرار دادن کودک استفاده کنید. همچنین سعی کنید هیچ وقت کار را به آنجا نرسانید که او حس کند شما برای غذا خوردن او باید دنبالش بدوید.
تقویت حس مشارکت
هنگام تهیه غذا می‌توانید مشارکت فرزند خود را، هر چند کم، به کار گیرید تا احساس مثبتی نسبت به تهیه غذا در او ایجاد کنید. برای کودک بشقاب، کاسه و لیوان مخصوص به خودش بخرید. بهتر است او را هم همراه خود ببرید و اجازه دهید خودش ظرف‌هایش را انتخاب کند. همچنین می توانید برای خرید مواد غذایی، به خصوص آنهایی که کودک می خورد، از او کمک بگیرید و اجازه دهید او هم انتخاب کند.
مفرح نمودن فضا
برای ایجاد شادی و نشاط و ایجاد احساسات مثبت در کودک هنگام غذا خوردن می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. برای مثال می‌توانید یکی دوتا از عروسک‌هایش را کنار او بنشانید و با اجرای یک نمایش غذای کودک را به او بدهید؛ یا اینکه برای فرزندتان نقاشی بکشید. عکس خودش را بکشید و با خوردن هر قاشق یکی از اعضای آن را کامل کنید. مثال دیگر برای مفرح کردن غذا خوردن این است که هنگام غذا دادن به کودکتان برایش قصه بگویید یا کتاب بخوانید؛ می‌توانید خاطره‌ای که کودک آن را دوست دارد، مثل رفتن به پارک، برایش بازگو کنید. تجربه نشان داده است که کودک در هنگام تماشای برنامه کودک، غذا را بهتر می خورد.
فضای مشترک
وقتی بچه ها با هم هستند بهتر غذا می خورند. اگر فرزند شما در حال بازی کردن با دوستانش است، از آنها بخواهید همه برای غذا خوردن بیایند یا اینکه غذای شان را به محل بازی شان ببرید. یا در این زمان شرایطی را فراهم کنید که فرزند شما با کودکی که اشتهای خوبی دارد و خوب غذا می خورد، همراه شود. بچه ها معمولا از هم تقلید می کنند.
ممکن است فرزند شما هم برای امتحان کردن غذا تشویق شود. در این راستا می توانید از کودک خود یا بچه های دیگر هنگام خوردن غذا فیلم بگیرید و بعضی وقت ها این فیلم را برای فرزندتان بگذارید تا او به خوردن غذا تشویق شود.
اهمیت به ترجیحات غذایی کودک
هر گاه متوجه شدید دلیل علاقه نداشتن به غذای خاص، طعم و مزه غذا نیست و فقط احساس نامطلوب غذا در زبان و دهان است، شیوه تهیه را عوض کنید. برای مثال اغلب کودکان به هویج خام بیشتر از پخته علاقمندند یا سیب‌زمینی سرخ کرده را به آب پز ترجیح می‌دهند.
نوعی را که دوست دارد، برای او تهیه کنید. برخی از مواد غذایی نیز برای کودک، حداقل تا سنین خاصی بسیار بدطعم هستند، برای جبران می توان از مواد غذایی مغذی‌تری استفاده کرد اما کودک را مجبور به خوردن آن نوع ماده غذایی خاص نکنید.
خلاقیت
حتما در نحوه غذا دادن به کودک خود و نیز طعم و رنگ و ظاهرا غذا دقت کنید. در درجه اول باید غذا دقت کنید. در درجه اول باید غذایی را برای او تهیه کنید که او را تحریک کند؛ برای مثال اگر غذای رنگی برایش جذابتر است، غذاهایی با رنگ های متنوع برای او تهیه کنید.
همچنین غذا را به نوعی شکل بدهید که او دوست دارد. غذاها به شکل انگشتی، رنگی و جذاب برای کودکان مطلوب هستند. مثلا بیشتر بچه ها فرم پیتزا را خیلی دوست دارند یا اینکه دوست دارند غذا را در دست بگیرند و بخورند.
الگوی سالم تغذیه
یکی از مواردی که مانع خوردن غذا یا میان‌وعده‌های مغذی در بچه‌ها می‌شود، خوردن تنقلات است؛ بهتر است تا حد امکان از خرید و نگهداری اینگونه تنقلات خودداری کنید. همچنین به یاد داشته باشید مادر، پدر یا خواهر و برادر بزرگتر بهترین الگو و راهنما برای کودکان هستند. فرزند شما غذاهایی را خواهد خورد که شما می خورید، نه آنهایی که به او می گویید بهتر است بخورد. پس سعی کنید همیشه مواد غذایی مفید خریداری کنید و رژیم غذایی سالم و متناسبی داشته باشید.
قاطع بودن
نگران نباشید و باور کنید فرزند شما با یک وعده غذا نخوردن آسیب نمی بیند یا سوءتغذیه نمی‌گیرد. پس باقیمانده غذایش را نخورید یا به او شکلات و بیسکویت ندهید، چون باید بداند اگر غذایش را نخورد، چیز دیگری به جای غذا به او داده نخواهد شد. فقط هنگام غذا خوردن سایر اعضای خانواده به او چند گزینه پیشنهاد دهید، آن هم پیشنهادهای کم زحمت! یعنی اگر غذا سوپ بود و کودک شما دوست نداشت، می‌توانید خوردن نان و پنیر را به او پیشنهاد دهید اما به پختن یک غذای دیگر مشغول نشوید، در این صورت کودک یا انتخاب ساده دوم را می‌پذیرد یا پیامد بدغذایی خود یعنی گرسنگی را تحمل می‌کند.
بیشتر بخوانید: جملاتی که هرگز نباید به کودکان بگویید!
سخن پایانی
در ارتباط با دلایل و راه حل غذا نخوردن کودک ، لازم است بدانید برخی از کودکان در مرحله غذا نخوردن می مانند و ممکن است در این زمینه به کمک بیشتری نیاز داشته باشند. اگر فرزند شما روزهای خود را بدون غذا خوردن می گذراند و بکارگیری راهکارهای فوق موثر واقع نگردیده باشد لازم است به یک متخصص اطفال مراجعه گردد تا از عدم از دست دادن وزن یا خطر کم آبی بدن وی اطمینان حاصل گردد.
